Polski Kościół wobec przypadków seksualnego wykorzystywania małoletnich

 

„Każda z ofiar powinna w nas duchownych, także we mnie jako przełożonym, budzić ból, wstyd, poczucie winy, że do takich sytuacji doszło" - powiedział abp Polak podczas ostatniego Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski. Zdjęcie: KEP

 

Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego oraz Centrum Ochrony Dziecka przedstawiły dane na temat seksualnego wykorzystywania małoletnich w Polsce. Wynika z nich, że 382 osoby doświadczyły molestowania, z czego więcej niż połowa to dzieci poniżej 15 roku życia. Światełkiem w ciemności jest to, że 95 procent tych przypadków jest w trakcie lub po zakończeniu procesu sądowego. Wypowiedzi i konkretne działania Kościoła potwierdzają , że postawa „zero tolerancji dla pedofilii” jest wcielana w życie.

 

625  przypadków wykorzystywania seksualnego małoletnich

W okresie między 1 stycznia 1990 a 30 czerwca 2018 zgłoszono w Polsce  382 przypadki wykorzystywania seksualnego małoletnich. W tej liczbie jest 198 przypadków dzieci poniżej 15 roku życia i 184 powyżej 15 roku życia.

Łączna liczba ofiar we wszystkich (również niepotwierdzonych) przypadkach poniżej 15 roku życia wynosiła 345. Natomiast powyżej 15 roku życia - 280. Wśród ofiar, we wszystkich zgłoszonych przypadkach łącznie małoletni płci męskiej stanowili 58,4 procent, natomiast małoletni płci żeńskiej 41,6 procent.

Spośród wszystkich przypadków, względem których udało się̨ ustalić́ stan procesu kanonicznego (94,8 proc. wszystkich zgłoszonych przypadków), 74,6 procent było już̇ zakończonych, zaś 25,4 było jeszcze w toku.

Spośród zakończonych spraw wydaleniem ze stanu duchownego skutkowało 25,2 procent postępowań. Inne kary (suspensa, upomnienie kanoniczne, zakaz pracy z małoletnimi, pozbawienie urzędu, ograniczenie posługi albo zakaz wystąpień publicznych) stanowiły 40,3 procent.

Sprawy zakończone innymi skutkami (nałożenie pokuty, przeniesienie na inną parafię, przeniesienie poza duszpasterstwo parafialne, do domu emeryta albo domu chorych księży, terapia, samowolne opuszczenie diecezji) stanowiły 11,5 procent, zaś zakończone umorzeniem postępowania (ze względu na śmierć osoby oskarżanej, samobójstwo lub brak wystarczających dowodów, zły stan zdrowia) stanowiły 12,6 procent.

W 10,4 procentach przypadków postępowanie zakończyło się uniewinnieniem oskarżonego.

Przypadki zgłaszane były najczęściej przez osoby poszkodowane (41,6 procent) lub ich bliskich (20,9 procent). W 5,8 procentach wiedza pochodziła od organów państwa, a w 5,2 procentach przypadków z mediów. Osoby z parafii, czyli zarówno duchowni z parafii jak i świeccy zgłosili 5,2 proc. przypadków. Wiedza o 14,9 procentach przypadków pochodziła z innego źródła, takiego jak: dyrektor szkoły, pedagog, wychowawcy, opiekunowie dzieci oraz znajomi poszkodowanych, współbracia (w zakonach), klerycy, inni kapłani.

 

Zdecydowany głos polskich biskupów

Między 12 a 14 marca odbyło się w Warszawie 382. Zebranie Plenarne Konferencji Episkopatu Polski, jednym z jego punktów było zapoznanie  się i refleksja  nad wspomnianym raportem. Na zakończenie obrad polscy biskupi pod przewodnictwem abp Stanisława Gądeckiego wydali raport o danych nt. wykorzystywania małoletnich w Kościele, wartości rodziny, ochronie życia.

 

Możemy w nim przeczytać: „Zgodnie z postanowieniem biskupów zostały zebrane dane statystyczne, zarówno z diecezji jak i z męskich zgromadzeń zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego, dotyczące skali wykorzystywania małoletnich przez niektórych duchownych w Polsce. Dane dotyczą przypadków zgłaszanych od 1 stycznia 1990 r. do 30 czerwca 2018 r. Biskupi zdecydowanie potępiają wszelkie formy wykorzystywania małoletnich. Opublikowane dane, z jednej strony jeszcze raz podkreślają nade wszystko konieczność otoczenia pokrzywdzonych troską i pomocą, a z drugiej strony domagają się kontynuowania walki przeciwko wykorzystywaniu małoletnich przez ludzi Kościoła. Troska o osoby skrzywdzone jest szczególnym wymiarem troski o dobro człowieka. Tej trosce mają służyć zdecydowane działania, aby poprzez programy i przyjmowane w diecezjach zasady prewencji nasze kościelne wspólnoty jeszcze bardziej były środowiskiem bezpiecznym dla dzieci i młodzieży. Biskupi wybrali delegata Konferencji Episkopatu Polski ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży, którym został abp Wojciech Polak, Prymas Polski, przewodniczący Komisji Duchowieństwa KEP”.

 

Polscy biskupi odnieśli się również do konferencji jaka niedawno odbyła się w Watykanie i wyrazili wdzięczność „Ojcu Świętemu Franciszkowi za spotkanie z przewodniczącymi krajowych konferencji biskupów z całego świata nt. ochrony osób małoletnich w Kościele (21-24 lutego br.). Na zakończenie tego spotkania papież Franciszek wskazał na globalny wymiar krzywd wyrządzanych dzieciom i młodzieży we współczesnym świecie, a także na konkretne działania, które w tej sprawie musi podjąć Kościół katolicki, aby w sposób wiarygodny mógł być świadkiem Ewangelii”.

 

Pełen tekst raportu KEP przeczytasz tu 

 

Przed rokiem 2019

Zdecydowana reakcja polskich biskupów wyrażona podczas i po ostatnim Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski oraz podjęcie konkretnych działań nie są pierwszymi działaniami polskiego Kościoła w tej sprawie.

Warto przypomnieć, że pierwsze wytyczne określające sposób postępowania w przypadkach wykorzystywania seksualnego małoletnich polscy biskupi przyjęli w roku 2009 -  jako jedna z pierwszych konferencji biskupich w Europie. Trzy lata później zostały one przepracowane, zgodnie z okólnikiem Kongregacji Nauki Wiary Stolicy Apostolskiej z 2011. Na tym etapie wytyczne nie zostały opublikowane, przez co nie zapoznała się z nimi opinia publiczna.

 

Obowiązujące i powszechnie znane „Wytyczne dotyczące wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia” zostały uchwalone przez Episkopat w 2014 r. i zaakceptowane przez Stolicę Apostolską. Zawierają one też aneksy dotyczące pomocy pokrzywdzonym, formacji przygotowujących się do kapłaństwa i życia zakonnego oraz prewencji.

W roku 2017 „Wytyczne” dostosowano do zmian w polskim Kodeksie Karnym, który wprowadził obowiązek zgłaszania każdego przypadku takiego przestępstwa do państwowych organów ścigania. 

W „Wytycznych” pojawiły się również instrukcje i zalecenia dotyczące traktowania ofiar, w których podkreślano troskę o osoby, które doświadczyły nadużyć.

 

Słowa pokuty

Polski Kościół jako instytucja oraz poszczególni biskupi wielokrotnie wypowiadali się w sprawie nadużyć. Pojawiały się słowa o pokucie, a dominującą postawą była pokora.

„Każdy przypadek pedofilii, szczególnie wśród duchownych, jest dla Kościoła sytuacją niezwykle bolesną - zapewniał we wrześniu 2013 roku ówczesny sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski bp Wojciech Polak. Podkreślił też, że każdy przypadek pedofilii w Kościele domaga się, by nie tylko za niego przeprosić, ale podjąć bardzo głęboką refleksję, także w relacji do ofiary.

 

W uchwalonym 9 października 2013 roku oświadczeniu uczestnicy KEP napisali: „Z całą mocą podkreślamy - nie ma żadnej tolerancji dla pedofilii. Takie stanowisko zajmuje cały Kościół w Polsce – tak duchowni, jak i świeccy katolicy”. Podkreślili, że problem pedofilii dotyka całe społeczeństwo. „Problem pedofilii pojawia się w szkołach, klubach sportowych, placówkach związanych z edukacją i wychowaniem, a także, co z bólem stwierdzamy - w środowiskach kościelnych. Przepraszamy za tych duchownych, którzy skrzywdzili dzieci. Robimy wszystko, co w naszej mocy, by w przyszłości takie sytuacje się nie powtórzyły. Skrzywdzonym dzieciom i młodzieży niesiemy i będziemy nieść nadal pomoc duszpasterską i terapeutyczną”.

Stanowisko Konferencji Episkopatu Polski ponowione zostało 19 listopada 2018 r. na 381. zebraniu plenarnym. 

 

Gest pokuty

Podczas Diecezjalnego Spotkania Młodych w Skrzatuszu we wrześniu 2017 roku ordynariusz diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej bp Edward Dajczak uklęknął przed 6 tysiącami młodych ludzi i poprosił o przebaczenie. „Chcę przed wami uklęknąć, ja, człowiek święceń, i prosić was, abyście przebaczyli mi oraz moim braciom kapłanom, którzy kiedykolwiek i w jakikolwiek sposób was skrzywdzili” - powiedział biskup.

 

Spotkania z ofiarami

W tym roku abp Gądecki w odpowiedzi na apel Franciszka, aby przewodniczący episkopatów spotkali się z ofiarami przed zaplanowanym na luty spotkaniem z papieżem w Rzymie – spotkał się osobiście z 28 ofiarami, osobami pokrzywdzonymi w sferze seksualnej w dzieciństwie lub w młodości przez duchownych. Zostały one zaproszone za pośrednictwem kurii diecezjalnych i zakonnych z różnych terenów Polski.

 

Pokutna Droga Krzyżowa

W roku 2014 w jezuickiej bazylice Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie odbyła się w Polsce pierwsza liturgia pokutna za wykorzystywanie małoletnich przez duchownych. Natomiast w tym roku zgodnie z zaleceniem Episkopatu nabożeństwa Drogi Krzyżowej w intencji wynagradzającej za grzechy wykorzystania seksualnego małoletnich przez duchownych odprawiono w pierwszy piątek Wielkiego Postu 8 marca. W modlitwę włączyły się diecezje, parafie, zakony i zgromadzenia w całej Polsce. Ta inicjatywa była odpowiedzią na apel papieża Franciszka, który w Liście do Ludu Bożego zachęcał do modlitwy pokutnej i postu, które mają „rozbudzić nasze sumienia, naszą solidarność i nasze zaangażowanie na rzecz kultury ochrony, oraz mówienia «nigdy więcej» wszelkim rodzajom i formom nadużyć”.

 

Ważne słowa

„Każda z ofiar powinna w nas duchownych, także we mnie jako przełożonym, budzić ból, wstyd, poczucie winy, że do takich sytuacji doszło. Nigdy dosyć. Musimy podjąć skuteczne środki, żeby temu przeciwdziałać. Podobnie z formacją stałą kapłanów już wyświęconych - na kursach formacyjnych dla kapłanów pojawiają się działania podejmowane, żeby prewencja miała miejsce”.

(abp Wojciech Polak, Delegat KEP ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży). 

 

„Największe grzechy popełnia się często w imię religii i rzekomej obrony Boga. Niewinny uznany zostaje nieraz za wroga numer jeden, a winny bywa traktowany z taktem i ostrożnością pod pozorem ochrony ‘większego dobra’. W imię partykularnych interesów, dla świętego spokoju, dla zachowania pozorów autorytetu, w walce o ‘słuszną’ sprawę, ucieka się do moralnego krzyku, szantażu i zastraszania. Ile niewinnych osób w Kościele ucierpiało z tego powodu? Ci, którzy dopominają się sprawiedliwości i ukrócenia zła, są uciszani, aby nie krzyczeli. Nie można przecież kalać własnego gniazda. A ci, którzy powinni zamilknąć, posłuchać ofiar i własnego sumienia, kierując się wyimaginowanym dobrem wspólnoty, krzyczą. Panie Jezu, niewinny, a skazany przez swój naród, chroń nas przed hipokryzją i wszelkimi przestępstwami, których źródłem jest wykorzystywanie religii i Boga do złych celów”.

(Fragment rozważania autorstwa o. Piórkowskiego, przygotowanego na Drogę Krzyżową w intencji wynagradzającej za grzechy wykorzystania seksualnego małoletnich przez duchownych, 8 marca 2018)

 

„Kościół broni się najlepiej, kiedy staje po stronie słabszych, a nie po swojej własnej. Absolutne pierwszeństwo należy się tym, którzy zostali skrzywdzeni przez ludzi Kościoła”.

(abp Grzegorz Ryś) 

 

Więcej na ten temat przeczytasz tu