75. rocznica wyzwolenia Auschwitz-Birkenau
„Auschwitz stał się symbolem wszystkich niemieckich obozów koncentracyjnych, a nawet wszystkich tego rodzaju miejsc zagłady. To jakby szczyt nienawiści do człowieka, która zebrała swoje śmiertelne żniwo w XX wieku”. Zdjęcie: REUTERS/ Jakub Porzycki/Agencja Gazeta
Dziś obchodzimy 75. rocznicę wyzwolenia niemieckiego hitlerowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Oficjalne uroczystości odbędą się w Polsce na terenie dawnego obozu. Mottem obchodów są słowa „Mamy straszne przeczucie, gdyż wiemy".
1,1 mln zamordowanych
Auschwitz Birkenau - niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady to najbardziej rozpoznawalny symbol Holokaustu i miejsce ludobójstwa na świecie. Nigdy, w żadnym innym obozie lub ośrodku zagłady, esesmani nie wymordowali tak wielkiej liczby Żydów pochodzących prawie z całej okupowanej przez Niemców Europy. Nadal wiele osób jednak nie wie, że Polacy stanowili blisko 40% zarejestrowanych więźniów Auschwitz i że w obozie osadzeni też zostali i ginęli: Romowie, sowieccy jeńcy wojenni i więźniowie ponad dwudziestu narodowości. Tylko specjaliści znają też rolę, jaką miał odegrać Auschwitz w niemieckich planach zasiedlenia i germanizacji terytoriów Europy Wschodniej, które - oprócz wymordowania Żydów - zakładały także wyniszczenie większości ludności słowiańskiej.
Niemiecki obóz koncentracyjny i ośrodek zagłady Auschwitz, założony w 1940 r., od 1942 pełnił równocześnie, a w istocie przede wszystkim, funkcję ośrodka natychmiastowej zagłady Żydów. Z uwagi na te dwie funkcje i przeważający udział Żydów i Polaków w ogólnym bilansie ofiar tego obozu jego historię można podzielić na dwa okresy:
- 1940 - połowa 1942 r., kiedy to większość deportowanych i ofiar stanowili Polacy. Obóz koncentracyjny Auschwitz, uruchomiony 10 miesięcy po wybuchu wojny, wraz z założonym w 1939 r. obozem Stutthof i obozem na Majdanku (1941) stanowił jedno z głównych miejsc deportacji i wyniszczania Polaków. Polacy więzieni byli w obozie przez cały okres jego istnienia.
• połowa 1942 - 1944 r., kiedy to większość deportowanych i ofiar stanowili Żydzi. Auschwitz pełnił rolę największego nazistowskiego ośrodka zagłady ludności żydowskiej z okupowanych przez Trzecią Rzeszę oraz sprzymierzonych z nią krajów europejskich. Nasilenie eksterminacji w tym drugim okresie było kilkakrotnie wyższe, a w skali całego okresu istnienia obozu Żydzi stanowili blisko 85% deportowanych i około 90% ofiar.
Niemieccy naziści deportowali do Auschwitz co najmniej 1,3 mln osób ponad 20 narodowości. 400 tys. z nich zostało zarejestrowanych i osadzonych w obozie koncentracyjnym jako więźniowie. Żydzi stanowili 85% wszystkich deportowanych i 90% ogółu zamordowanych.
Spośród 1,3 mln deportowanych do Auschwitz śmierć poniosło co najmniej 1,1 mln:
- 900 tys. Żydów zamordowanych w komorach gazowych natychmiast po przybyciu do obozu;
• Z 400 tys. zarejestrowanych w obozie więźniów śmierć poniosła połowa - 200 tys. osób, w tym: prawie 100 tys. Żydów, 70 tys. Polaków, 21 tys. Romów, 14 tys. sowieckich jeńców wojennych i ponad 10 tys. więźniów innych narodowości.
„Któż by uwierzył…”
Motto 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz-Birkenau zostało zaczerpnięte rękopisu Załmena Gradowskiego (ok. 1910 - 7 października 1944) - jednego z więźniów obozu, który zginął zaraz po rozpoczęciu buntu, którego był jednym z organizatorów. Jego rękopisy zostały odnalezione po wojnie na terenie obozu. Można w nich m.in. przeczytać:
„Któż by uwierzył, że można zabrać miliony ludzi i bez żadnych podstaw poprowadzić na różnego rodzaju rzezie.
Któż by uwierzył, że prowadzi się naród na zagładę z powodu diabelskiej woli bandy podłych przestępców.
Któż by uwierzył, że prowadzi się naród jako ofiarę przebłagalną za porażkę we własnej walce o władzę i wielkość.
Któż by uwierzył, że naród będzie ślepo wykonywać prawo, które niesie ze sobą śmierć i zniszczenie.”
„Mojemu pisaniu towarzyszy pragnienie, aby chociaż minimum informacji o tej rzeczywistości dotarło do świata, a wówczas Ty, świecie, pomścij wszystko” - napisał więzień obozu.
Modlitwa papieży
Papież Franciszek odwiedził Auschwitz w roku 2016. Kilka dni temu podczas spotkania z przedstawicielami Centrum Szymona Wiesenthala w Watykanie wrócił do tej wizyty:
„Oddaliście się zadaniu utrzymania pamięci o Holokauście przy życiu. W 2016 roku modliłem się w ciszy i rozmyślałem na terenie byłego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Dzisiaj, biorąc pod uwagę wir otaczających nas rzeczy, trudno nam się zatrzymać, spojrzeć w głąb, milczeć, usłyszeć wołanie cierpiącej ludzkości”.
Papież Franciszek zapewnił również: „Nigdy nie przestanę potępiać wszelkich form antysemityzmu!”.
Więcej na temat tego spotkania przeczytasz tutaj
Papież Franciszek podczas swojej wizyty w Auschwitz w roku 2016 głównie milczał i modlił się. Ta cisza i milczenie był bardzo wymowne. Zdjęcie: REUTERS/Filippo Monteforte/Pool
Podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Polski w roku 1979 św. papież Jan Paweł II przybył do Auschwitz, gdzie odwiedził m.in. celę śmierci, w której zginął św. Maksymilian Kolbe. Modlił się tutaj w milczeniu oraz ucałował kamienna posadzkę. Podczas odprawionej podczas na terenie obozu Mszy św. powiedział m.in.: „Przychodzę więc i klękam na tej Golgocie naszych czasów, na tych mogiłach w ogromnej mierze bezimiennych, jak gigantyczny grób nieznanego żołnierza. Jeśli jednakże to wielkie wołanie Oświęcimia, krzyk umęczonego tu człowieka, ma przynieść owoce dla Europy (a także dla świata), trzeba wyciągnąć wszystkie słuszne konsekwencje z Deklaracji Praw Człowieka”.
Benedykt XVI nawiedził Auschwitz-Birkenau 28 maja 2006 r. Po przejściu przez bramę z napisem „Arbeit macht frei” spotkał się z 32 byłymi więźniami obozu, następnie wszedł do celi śmierci św. Maksymiliana Kolbego, gdzie paliła się świeca, ofiarowana w 1979 r. przez Jana Pawła II. Papież odwiedził też Centrum Dialogu i Modlitwy, które od lat pracuje na rzecz dialogu i pojednania między żydami i chrześcijanami i narodami niegdysiejszych oprawców i ofiar. Następnie pod Międzynarodowym Pomnikiem Męczeństwa Narodów na terenie Auschwitz II-Birkenau przewodniczył nabożeństwu ekumenicznemu. W przemówieniu, które wygłosił po modlitwie Benedykt XVI powiedział: „Przybywam, aby o łaskę pojednania prosić Boga, ale i ludzi, którzy tu cierpieli”. Podkreślił również, że wizyta w tym miejscu była obowiązkiem wobec prawdy, tych, którzy tu cierpieli, i wobec Boga. „Jestem tu jako następca Jana Pawła II i jako syn narodu niemieckiego” powiedział dodał Benedykt XVI.
„Tu eutanazja spotkała się z eugeniką”
Prezydium Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE) i Przewodniczącego Komisji Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE) w 75. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau wystosowali list, w którym przypomnieli podstawowe fakty o obozie i napisali, że: „Auschwitz stał się symbolem wszystkich niemieckich obozów koncentracyjnych, a nawet wszystkich tego rodzaju miejsc zagłady. To jakby szczyt nienawiści do człowieka, która zebrała swoje śmiertelne żniwo w XX wieku. To tu doprowadzono do ostatecznych granic tezę o zasadniczej nierówności ludzi. Tu naziści przywłaszczyli sobie władzę decydowania, kto jest człowiekiem, a kto nim nie jest. Tu eutanazja spotkała się z eugeniką. Auschwitz-Birkenau stanowi rezultat systemu opartego na ideologii narodowego socjalizmu, która oznaczała deptanie godności człowieka jako obrazu Boga. Dość podobnie postępował również inny totalitaryzm, a mianowicie komunizm, który także zebrał wielomilionowe śmiertelne żniwo”.
Biskupi przypomnieli również wizyty w obozie trzech ostatnich papieży. Napisali również, że ochłodzona dzisiaj rocznica zobowiązuje nas do głośnego sprzeciwu wobec „wszelkich przejawów deptania godności człowieka: rasizmu, ksenofobii i antysemityzmu”. Zaapelowani oni również o pokój na świecie i poszanowanie prawa każdego narodu do istnienia i wolności. Swój list zamknęli apelem o to, aby 27 stycznia o godzinie 15.00, czyli godzinie wyzwolenia KL Auschwitz-Birkenau zapalić świecę o pomodlić się za wszystkich ludzi pomordowanych w obozach zagłady.
Pełen tekst listu biskupów znajdziesz tutaj