Zesłanie Ducha Świętego

 

 

 

 

Dziś obchodzimy uroczystość Zesłania Ducha Świętego - jedno z trzech najważniejszych świąt w roku liturgicznym.

 

Tekst: Marta Tomczyk-Maryon

 

Zesłanie Ducha Świętego czy Zielone Świątki?

Uroczystość Zesłania Ducha Świętego ma w języku polskim również inne nazwy. Pięćdziesiątnica to określenie, które  jest tłumaczeniem greckiego słowa Pentecostes, czyli „pięćdziesiątka” i odnosi się  do tego, że uroczystość Zesłania Ducha Świętego obchodzimy pięćdziesiątego dnia po Zmartwychwstaniu Pańskim.   

Większość katolików używa jednak nazwy Zielone  Świątki, zapewne z tego powodu, że jest to słowo polskie i odnosi się do pory roku, w której obchodzimy święto. W tej nazwie kryje się również pochwała i radość z rozkwitającej wiosennej przyrody, która towarzyszy Zesłaniu Ducha Świętego.

Warto dodać, że w różnych regionach Polski funkcjonują także inne - ludowe nazwy, takie jak Sobótki(w południowej Polsce) i Palinocki (na Podlasiu).

 

Jedna z trzech najważniejszych uroczystości w roku liturgicznym

Trzy największe uroczystości roku kościelnego są poświęcone trzem Osobom Trójcy Przenajświętszej. I tak, Boże Narodzenie jest świętem Boga Ojca, który zesłał swego Syna na ziemię, by odkupił ludzkość. Wielkanoc to święto Chrystusa, który po męce i śmierci krzyżowej uwieńczył dzieło Odkupienia chwalebnym Zmartwychwstaniem. Natomiast  Pięćdziesiątnica to  uczczenie Ducha Świętego, który został zesłany na świat, aby to, co Ojciec stworzył, a Syn odkupił, On utwierdził i poświęcił.

Jeden czy dwa dni świąteczne?

W Norwegii Zielone Świątki (Pinse) są świętem dwudniowym, które w tym roku przypada 31 maja i 1 czerwca. Nie wszyscy wiedzą, że w przedwojennej Polsce również świętowano przez dwa dni. Po czasach komunizmu,  po roku 1989 nie powrócono jednak do tej tradycji.

 

Jak wyglądało Zesłanie Ducha Świętego?

Pięćdziesiątego dnia po swoim zmartwychwstaniu Chrystus zesłał Ducha Świętego na Maryję i Apostołów zgromadzonych w Wieczerniku, wypełniając tym samym swoją obietnicę: „Gdy przyjdzie Duch Pocieszyciel, którego Ja wam poślę od Ojca, Duch Prawdy, który od Ojca pochodzi, On będzie świadczył o Mnie” (J 15, 26). 

Opis Zesłania Ducha Świętego znajduje się w Dziejach Apostolskich: „Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru, i napełnił cały dom, w którym przebywali.  Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden.  I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić”. (Dzieje Ap., II, 2-4).

Obserwujący apostołów ludzie byli zdumieni, ponieważ każdy z nich słyszał swój własny język, którym przemawiali uczniowie. Chodź apostołowie  pochodzili z Galilei,  zaczęli nagle mówić językami Partów, Medów,  Elamitów, mieszkańców Mezopotamii, Judei Kapadocji i wielu innych krain. Obserwatorzy nie potrafili tego wytłumaczyć, więc  uznali, że apostołowie są… pijani.  Wyjaśnienie tyleż bezsensowne, co unaoczniające , jak dziwne i szokujące było wydarzenie, które opisują Dzieje Apostolskie.

Następne wypadki są nie mniej zaskakujące. Św. Piotr razem z pozostałymi jedenastoma wychodzi do ludzi i przemawia. Wyjaśnia, że apostołowie nie są pijani, ale że oto spełniła się przepowiednia proroka Joela: „W ostatnich dniach - mówi Bóg - wyleję Ducha mojego na wszelkie ciało,
i będą prorokowali synowie wasi i córki wasze, młodzieńcy wasi widzenia mieć będą,
a starcy - sny”.

Następnie św. Piotr daje świadectwo o Jezusie Chrystusie i przedstawia apostołów jako świadków tej prawdy. Ta mowa, która powstała z natchnienia Ducha Świętego, poruszyła słuchaczy. Ci, którzy zapewne pierwszy raz usłyszeli o Chrystusie nawracają się.

„«Nawróćcie się - powiedział do nich Piotr - i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechów waszych, a weźmiecie w darze Ducha Świętego.  Bo dla was jest obietnica i dla dzieci waszych, i dla wszystkich, którzy są daleko, a których powoła Pan Bóg nasz». W wielu też innych słowach dawał świadectwo i napominał: «Ratujcie się spośród tego przewrotnego pokolenia!».  Ci więc, którzy przyjęli jego naukę, zostali ochrzczeni. I przyłączyło się owego dnia około trzech tysięcy dusz”.

 

Narodziny Kościoła

Według teologów Zesłanie Ducha Świętego jest dniem narodzin Kościoła. Wspomniane trzy tysiące nawróconych rozmnożyły się z zadziwiająco szybko. Nie musiało minąć pięćdziesiąt lat od dnia pięćdziesiątnicy, by w każdym zakątku znanego wówczas człowiekowi świata, usłyszano święte imię Jezusa Chrystusa.

Pisał o tym św. Jan Paweł II: „W dniu Pięćdziesiątnicy zstępuje Duch Święty i rodzi się Kościół. Kościół jest wspólnotą tych, którzy się «powtórnie narodzili», «z wody i z Ducha», jak czytamy w Janowej Ewangelii (por. J 3, 3. 5). Wspólnota chrześcijańska nie jest w pierwszym rzędzie owocem wolnej decyzji wierzących; u jej początków tkwi najpierw bezinteresowna inicjatywa Bożej Miłości, udzielającej daru Ducha Świętego. Przyjęcie z wiarą tego daru miłości jest «odpowiedzią» na łaskę i ono samo jest dziełem łaski. Dlatego też istnieje głęboka i nierozerwalna więź między Duchem Świętym a Kościołem. Tak mówi o tym św. Ireneusz: «Tam, gdzie jest Kościół, jest również Duch Boży; a gdzie jest Duch Pański, tam jest Kościół i wszelka łaska» (Adv. Haer., 3, 24, 1). Można więc zrozumieć śmiałe powiedzenie św. Augustyna: «Człowiek ma Ducha Świętego w takiej mierze, w jakiej kocha Kościół» (In Io., 32, 8).

(św. Jan Paweł II, Pięćdziesiątnica - Wylanie Ducha Świętego, Audiencja generalna 17 czerwca 1998)

 

 

Symbole Ducha Świętego

Duchowa i nieuchwytna dla człowieka Trzecia Osoba Trójcy Świętej  skłaniała  do wyobrażania jej poprzez przedstawienia symboliczne. Świadczy o tym np. piękny średniowieczny zwyczaj zrzucania z sufitów kościołów w trakcie odprawiania Mszy róż i innych kwiatów symbolizujących dary Ducha Świętego. W bazylikach i w katedrach w czasie uroczystości wypuszczano z klatek  również gołębie.

Katechizm Kościoła Katolickiego przybliża  i wyjaśnia symbolikę Ducha Świętego, który bywał przedstawiany najczęściej jako ogień, obłok i gołębica. Warto przyjrzeć się tej ciekawej i pięknej symbolice.

 

„Woda

Symbolika wody oznacza działanie Ducha Świętego w sakramencie chrztu, ponieważ po wezwaniu Ducha Świętego staje się ona skutecznym znakiem sakramentalnym nowego narodzenia; jak nasze pierwsze naturalne narodzenie dokonało się w wodzie, tak woda chrzcielna rzeczywiście oznacza nasze narodzenie do życia Bożego, które jest nam udzielane w Duchu Świętym. „Ochrzczeni w jednym Duchu” zostaliśmy również, napojeni jednym Duchem” (1 Kor 12, 13): Duch jest więc także w sposób osobowy Wodą żywą, która wypływa z boku Chrystusa ukrzyżowanego 13 jak ze swego źródła i która tryska w nas na życie wieczne 14 .

Namaszczenie

Symbolika namaszczenia olejem także oznacza Ducha Świętego, a nawet staje się Jego synonimem 15 . We wtajemniczeniu chrześcijańskim jest ono znakiem sakramentalnym bierzmowania, słusznie nazywanego w Kościołach wschodnich „chryzmacją”. Chcąc jednak ująć w pełni całą wymowę tej symboliki, trzeba odwołać się do pierwszego namaszczenia dokonanego przez Ducha Świętego, którym było namaszczenie Jezusa. Chrystus (w języku hebrajskim „Mesjasz:) oznacza „namaszczony” Duchem Bożym. „Namaszczeni” Pana byli już w Starym Przymierzu 16 w sposób szczególny król Dawid 17 . Jezus jest Namaszczonym Boga w sposób zupełnie wyjątkowy, ponieważ człowieczeństwo, które przyjmuje Syn, jest całkowicie „namaszczone Duchem Świętym”. Jezus jest ustanowiony „Chrystusem” przez Ducha Świętego 18 . Dziewica Maryja poczęła Chrystusa z Ducha Świętego, który przez anioła ogłasza Go jako Chrystusa podczas Jego narodzenia 19 i który poleca Symeonowi iść do Świątyni, by zobaczył Mesjasza Pańskiego 20 ; On napełnia Chrystusa 21 i Jego moc wychodzi z Chrystusa, gdy uzdrawia i leczy choroby 22 . On wreszcie wskrzesza Jezusa z martwych 23 . Jezus, ustanowiony w pełni ,Chrystusem” w Jego człowieczeństwie zwyciężającym śmierć 24 , wylewa obficie Ducha Świętego, aby święci”, zjednoczeni z człowieczeństwem Syna Bożego, przyoblekli się w „człowieka doskonałego”, który realizuje "Pełnię Chrystusa" (Ef 4, 13): "całego Chrystusa", według wyrażenia św. Augustyna.

 

 

Ogień

Podczas gdy woda oznaczała narodzenie i płodność życia udzielanego w Duchu Świętym, ogień symbolizuje przekształcającą energię dzieł Ducha Świętego. Prorok Eliasz, który „powstał jak ogień, a słowo jego płonęło jak pochodnia” (Syr 48,1), swoją modlitwą sprowadza ogień z nieba na ofiarę na górze Karmel 25 ; jest on figurą ognia Ducha Świętego, który przekształca wszystko, czego dotknie. Jan Chrzciciel, który pójdzie przed Panem w duchu i mocy Eliasza" (Łk 1,17), zapowiada Chrystusa jako Tego, który „chrzcić... będzie Duchem Świętym i ogniem” (Łk 3, 16), tym Duchem, o którym Jezus powie: „Przyszedłem rzucić ogień na ziemię, i jakże bardzo pragnę, żeby on już zapłonął” (Łk 12, 49). W postaci języków „jakby z ognia” Duch Święty spoczywa na uczniach w poranek Pięćdziesiątnicy i napełnia ich sobą (Dz 2, 3-4). Tradycja duchowa zachowa tę symbolikę ognia jako jedną z najlepiej wyrażających działanie Ducha Świętego 26 : „Ducha nie gaście” (1 Tes 5, 19).

Obłok i światło

Te dwa symbole są nierozłączne w objawieniach Ducha Świętego. Począwszy od teofanii Starego Testamentu, obłok - raz ciemny, a raz świetlisty - objawia Boga żywego i zbawiającego, osłaniając transcendencję Jego chwały. Pojawia się, gdy Mojżesz wstępuje na górę Synaj 27 , nad Namiotem Spotkania 28 , podczas wędrówki przez pustynię 29 i poświęcenia Świątyni Salomona 30 . Figury te następnie zostają wypełnione przez Chrystusa w Duchu Świętym. Duch Święty zstępuje na Maryję Dziewicę i osłania Ją „swoim cieniem”, by poczęła i urodziła Jezusa (Łk I, 35). To On zjawia się na Górze Przemienienia: „zjawił się obłok i osłonił ich” - Jezusa, Mojżesza, Eliasza, Piotra, Jakuba i Jana, a z obłoku odezwał się głos: <<To jest Syn mój, Wybrany, Jego słuchajcie!>>" (Łk 9, 34-35). W końcu ten sam „obłok zabrał” Jezusa sprzed oczu uczniów w dniu Wniebowstąpienia (Dz 1, 9) i objawi Syna Człowieczego w chwale w dniu Jego Przyjścia 31 .

Pieczęć 

Jest symbolem bliskim symbolowi namaszczenia. „Pieczęcią swą naznaczył Bóg” (J 6 27) Chrystusa i w Nim Ojciec naznacza swą „pieczęcią” także nas (2 Kor 1, 22; Ef 1,13; 4, 30). Ponieważ obraz pieczęci (sphragis) wskazuje na niezatarte znamię namaszczenia Ducha Świętego w sakramentach chrztu, bierzmowania i kapłaństwa, został on wykorzystany w niektórych tradycjach teologicznych dla wyrażenia niezatartego „charakteru” wyciskanego przez te sakramenty, które nie mogą być powtórzone.

Ręka

Wkładając ręce, Jezus leczy chorych 32 i błogosławi dzieci 33 . Apostołowie będą czynić to samo w Jego imię 34 , a ponadto właśnie przez włożenie rąk Apostołów jest udzielany Duch Święty 35 . List do Hebrajczyków wymienia wkładanie rąk wśród „fundamentalnych elementów” swego nauczania 36 . Ten znak wszechmogącego wylania Ducha Świętego zachował Kościół w epiklezach sakramentalnych.

 Palec

Jezus „palcem Bożym wyrzuca złe duchy” (Łk 11, 20). Jeśli Prawo Boże zostało napisane na kamiennych tablicach „palcem Bożym” (Wj 31, 18), to „list Chrystusa” powierzony Apostołom jest napisany „Duchem Boga żywego nie na kamiennych tablicach, lecz na żywych tablicach serc” (2 Kor 3, 3). Hymn Veni Creator Spiritus wzywa Ducha Świętego jako digitus paternae dexterae – „palec prawicy Ojca”.

Gołębica

Na końcu potopu (którego symbolika odnosi się do chrztu) wypuszczona przez Noego gołębica powraca, niosąc w dziobie świeżą gałązkę z drzewa oliwnego na znak, że ziemia znowu nadaje się do zamieszkania 37 . Gdy Chrystus wychodzi z wody po swoim chrzcie, zstępuje na Niego Duch Święty w postaci gołębicy i spoczywa na Nim 38 . Duch Święty zstępuje do oczyszczonego serca ochrzczonych i w nim przebywa. W niektórych kościołach święte Postacie eucharystyczne są przechowywane w metalowym naczyniu w formie gołębicy (columbarium), zawieszonym nad ołtarzem. Symbol gołębicy na oznaczenie Ducha Świętego jest tradycyjny w ikonografii chrześcijańskiej”.

 

 

Przeczytaj więcej

Wywiad z Piotrem Wojtczakiem liderem Wspólnoty Logos z Oslo o działaniu Ducha Świętego

Artykuł o Odnowie w Duchu Świętym i Darach Ducha Św.