Po obejrzeniu tego spektaklu zaczniecie czytać poezję - Livet er den eneste måten
Pomysłem spajającym cały spektakl jest wprowadzenie na scenę trzech aktorek, które są swoistym alter-ego poetki i przedstawiają trzy fazy życia noblistki… i każdego człowieka
Premiera Livet er den eneste måten odbędzie się w piątek 1 lutego. Jednak kilka dni wcześniej miały miejsce pokazy przedpremierowe - tzw. próby zamknięte. Dzięki temu miałam okazję zobaczyć pierwszy spektakl.
Tekst: Marta Tomczyk-Maryon Zdjęcia: Øyvind Eide/ Nasjonalltheatret w Oslo
Szymborska na scenie Teatru Narodowego w Oslo to duże wydarzenie, które z oczywistych względów interesuje Polaków. Po pierwsze dlatego, że poezja polskiej noblistki została wystawiona na najbardziej prestiżowej scenie norweskiej. Po drugie - wybrzmiewa w dobrych tłumaczeniach, pozwalających norweskiej publiczności odkryć sens i znaczenie twórczości polskiej poetki. Po trzecie - twórcy spektaklu dołożyli dużych starań, aby uczynić ten spektakl dostępnym dla polskiej publiczności. A po czwarte, i być może najważniejsze, jest to dobry spektakl.
Niektórzy lubią poezję
Zaprezentowanie poezji na scenie teatralnej nie jest łatwe, co wyjaśniła po części sama Szymborska, pisząc w jednym ze swoich wierszy, że tylko „niektórzy lubią poezję”.
„Niektórzy -
czyli nie wszyscy.
Nawet nie większość wszystkich ale mniejszość.
Nie licząc szkół, gdzie się musi,
i samych poetów,
będzie tych osób chyba dwie na tysiąc”.
(Niektórzy lubią poezję)
Niewiele osób czyta dzisiaj poezję, nawet tę znakomitą. I dlatego przeniesienie wierszy na scenę teatralną wymaga dużej pomysłowości i kreatywności. Łatwo bowiem zrobić nudny wieczór poetycki w stylu akademii szkolnej, ale przygotowanie ciekawego przedstawienia dla współczesnej publiczności to zadanie znacznie trudniejsze. Holenderski reżyser Jos Groenier w pełni podołał temu wyzwaniu.
Pomysł na Szymborską
Przedstawienie Livet er den eneste måten (Życie to jedyny sposób), którego tytuł został zaczerpnięty z wiersza pt. Notatka jest udanym przedsięwzięciem. Przede wszystkim to spektakl, w którym pojawia się nie tylko poezja, ale „sama” Szymborska. Elementy jej biografii - jak np. robienie kolaży czy przyznanie Nagrody Nobla - zostają wprowadzone na dwa sposoby. Poprzez teksty, które wygłaszają aktorki i przez multimedia: nagrania, muzykę, filmy i zdjęcia.
Pomysłem spajającym cały spektakl jest wprowadzenie na scenę trzech aktorek, które są swoistym alter-ego poetki i przedstawiają trzy fazy życia noblistki… i każdego człowieka. Henriette Marø wciela się w młodą Szymborską, Gisken Armand jest poetką w średnim wieku, a Ellen Horn - starszą. Trzeba przyznać, że pod względem aktorskim spektakl jest znakomity, a wszystkie trzy aktorki świetnie poradziły sobie z niełatwym zadaniem przedstawienia poezji Szymborskiej na scenie. Każda z nich ma inny sposób mówienia i prezentowania tekstów. Henriette Marø jest łagodna, dziewczęca i nieco naiwna. Gisken Armand jest nonszalancka i bardziej świadoma „cieniów” życia. Ellen Horn potrafi oddać równocześnie spokój i dramatyzm, co uderza szczególnie, gdy recytuje Rozmowę z kamieniem.
Livet er den eneste måten, jak wcześniej wspomniałam, to spektakl multimedialny, wykorzystujący oprócz słowa muzykę i obraz. Wszystko łączy się tu w całość, która silnie oddziałuje na wyobraźnię widzów. Mnie urzekły zdjęcia „przyrodnicze”: kamienia, kapiącej wody, tworzące niezwykłe tło i klimat dla wierszy Szymborskiej. Na wyobraźnię mocno wpływa również muzyka, która jest dziełem Kjetila Bjerkestranda i samego Jana Garbarka. Warto również zwrócić uwagę na scenografię, która odzwierciedla mieszkanie, w domyśle mieszkanie Szymborskiej. Ważnym punktem scenicznej przestrzeni jest komoda z różnymi szpargałami i stół z maszyną do pisania. Scenografia tworzy atmosferę codzienności i intymności, to przestrzeń, w której poezja wydaje się czymś jednocześnie normalnym i potrzebnym do życia. Tak samo nieodzownym, jak szafa i łóżko.
Spektakl również dla polskiej publiczności
Teatr Narodowy w Oslo dołożył dużych starań, aby uczynić ten spektakl międzynarodowym, polsko-norweskim wydarzeniem. Większość przedstawień będzie opatrzona polskimi tłumaczeniami, które pojawiają się na ekranie umieszczonym bezpośrednio nad sceną. Funkcjonuje to bardzo dobrze i niewątpliwie ułatwia Polakom odbiór poezji Szymborskiej. Ułatwia do tego stopnia, że na ten spektakl mogą się wybrać również osoby, które nie znają języka norweskiego.
W spektaklu pojawiają się także nagrania w języku polskim - wypowiedzi samej poetki i jej wiersze czytane przez lektorkę. Mamy tu także możliwość zobaczyć fragment filmu z ceremonii noblowskiej.
Jeśli miałabym wskazać element, który podoba mi się nieco mniej w spektaklu, to byłyby to nagrania czytane przez polską lektorkę. Teksty te są przeczytane bardzo przeciętnie i w ten sposób mocno odstają od świetnego aktorskiego wykonania w języku norweskim.
Zamiast podsumowania
Livet er den eneste måten to intensywne i inspirujące spotkanie z poezją Szymborskiej. Pozwala odkryć w jaki sposób Norwedzy czytają jej poezję. Pokazuje również, że wiersze można przekazać w interesujący i nowoczesny sposób. Niewykluczone, że po obejrzeniu tego spektaklu więcej osób sięgnie po wiersze Szymborskiej. Z pewnością „nie wszyscy, nawet nie większość wszystkich, ale mniejszość”. Ale mam wrażenie, że ta mniejszość będzie jednak trochę większa…
Koniecznie wybierzcie się na przedstawienie Livet er den eneste måten!
Zaoferować Polakom odpowiednią ofertę kulturalną. Rozmowa z Marte Eielsen (na zdjęciu poniżej), szefową działu informacji Teatru Narodowego w Oslo
- Dlaczego Teatr Narodowy w Oslo przygotował przedstawienie oparte na poezji Szymborskiej? Skąd ten pomysł?
- Celem przedstawienia jest przybliżenie tej wyjątkowej poetki, która została rozpoznana w świecie literackim i pokochana. W Polsce jest ona poetką znaną i czytaną, ale w Norwegii jest mniej popularna. Postanowiliśmy coś z tym zrobić. Biorąc pod uwagę ilość Polaków mieszkających obecnie w Norwegii, chcemy im zaoferować odpowiednią ofertę kulturalną. Dlatego w spektaklu pojawiają się teksty w języku polskim, tak, aby także ci, którzy nie znają dobrze norweskiego, mogli się cieszyć tym przedstawieniem. To oznacza, że przedstawienie kierujemy zarówno do norweskiej, jak i do polskiej publiczności. Dla teatru taka wymiana kulturalna, której jest zdecydowanie za mało w społeczeństwie, jest ważna.
- Co podoba ci się najbardziej w spektaklu Livet er den eneste måten?
- W przedstawieniu poznajemy Szymborską poprzez jej celne i ironiczne wiersze. W spektaklu Livet er den eneste måten bardzo lubię interakcję między trzema aktorkami, każda z nich ma nieco inne podejście do materiału, jednak wszystkie przekazują poezję Szymborskiej z miłością i błyskiem w oku. Ten spektakl jest ciepły, bliski rzeczywistości i przemyślany. Są w nim również elementy pełne energii. Myślę, że to jest wspaniała podróż w świat Szymborskiej.
„Dzięki temu przedstawieniu odkryłam poezję Szymborskiej”. Głosy publiczności po obejrzeniu spektaklu
Po przedstawieniu Livet er den eneste måten zapytałam kilka osób o ich pierwsze wrażenia.
„Nigdy wcześniej nie czytałam poezji, ona po prostu do mnie nie trafiała. Jeśli więc nie liczyć pojedynczych utworów, nie znałam wierszy Szymborskiej. Dlatego bardzo się cieszę z pójścia do teatru na to przedstawienie, bo zrozumiałam, że wiersze Szymborskiej są bardzo przystępne. Poza tym równoczesne słuchanie tekstu w języku norweskim i czytanie napisów polskich bardzo mi pomogło w odbiorze. Byłam wielokrotnie wzruszona na tym przedstawieniu. A wiersz Terrorysta on patrzy po prostu mnie zwalił z nóg. Można powiedzieć, że dzięki temu przedstawieniu odkryłam poezję Szymborskiej. Chętnie sobie kupię norweski tomik jej wierszy. Podobał mi się sposób recytacji wierszy przez aktorki - właściwie robiły to tak, jakby to była zwykła rozmowa z drugim człowiekiem. Było to takie normalne, prawie tak, jakby Szymborska mówiła do nas”.
(Iza)
„Mam intymny stosunek o Szymborskiej, ponieważ w wielu momentach mojego życia jej poezja mi towarzyszyła i towarzyszy. Przed pójściem do teatru zastanawiałam się, jak można zrobić spektakl oparty na poezji, jak opowiedzieć o poecie i o człowieku, a równocześnie o każdym z nas. Trzy postacie, które pojawiają się na scenie, to nie tylko Szymborska w różnych momentach życia, prowadząca ze sobą monolog. To także refleksje człowieka, każdego z nas, zastanawiającego się nad światem, życiem. Podobało mi się to, że w wiersze były wplatane wypowiedzi Szymborskiej, a także elementy jej biografii, np. Kornel Filipowicz, którego zdjęcie pojawiło się na ekranie. Bardzo ciekawa była też scenografia, bo z jednej strony był środek: pokój i intymna atmosfera, a z drugiej - cały świat, natura, przechodnie, życie, ludzie w tym życiu. Scenografia poszerzała przestrzeń pokoju, w którym wszystko się działo. Świetnym pomysłem było to, że spektakl zaczynał się od tytułowego wiersza, a kończył na wierszu o chmurach, które nie potrzebują, żeby na nie patrzeć. To bardzo ładna klamra”.
(Małgorzata)
„Myślę, że to było fantastyczne przedstawienie. Przed obejrzeniem tego spektaklu wiedziałam kim była Szymborska, ale nie znałam jej wierszy i nie miałam do niej jakiegoś stosunku. Teraz uważam, że to piękne: słowa Szymborskiej, ale również tłumaczenie i cała wizualna część przedstawienia - zdjęcia. To wszystko złożyło się na całościowe przeżycie”.
(Trine)
„Idąc do teatru, nie miałam żadnych oczekiwań. Wcześniej czytałam trochę wierszy Szymborskiej, ale nie docierały do mnie do tego stopnia, jak podczas wczorajszego spektaklu. Może stało się tak dlatego, że w Livet er den eneste måten grają naprawdę wspaniałe aktorki, które potrafią pokazać tę poezję. Sądzę, że każdy może się odnaleźć w wierszach Szymborskiej. Spektakl spodobał mi się i zainspirował do tego stopnia, że będę w dalszym ciągu czytała wiersze Szymborskiej. Warto wybrać się na ten spektakl”.
(Iwona)
Tu znajdziecie link do biletów, które można kupić z 50- procentowym rabatem
Daty spektakli z tekstami w języku polskim znajdziecie tu
Artykuł na temat Szymborskiej znajdziesz tu