Aby zapobiec nadużyciom w Kościele: - Nie mogłem znaleźć lepszego szefa projektu
Poprowadzi kursy we wszystkich parafiach w kraju
DOŚWIADCZONY WYCHOWAWCA: - Przez ponad trzydzieści lat uczyłam młodzież w liceum w Bergen języka angielskiego, nauk społecznych, historii, a także filozofii - mówi Ewa Bivand, która jest nowym kierownikiem projektu Kościoła dotyczącego zapobiegania nadużyciom seksualnym. Od 40 lat aktywnie działa w parafiach w północnej i zachodniej Norwegii oraz w Diecezji Oslo. Zdjęcie: Øystein Klakegg
Ewa Bivand została zatrudniona jako kierownik nowego projektu norweskiego Kościoła katolickiego, który dotyczy zapobiegania nadużyciom seksualnym. - To wspólny projekt dla całej katolickiej Norwegii - mówi doświadczona nauczycielka, która zna norweskie parafie od północy po południe.
Tekst: Petter T. Stocke-Nicolaisen Tłumaczenie: Marta Tomczyk-Maryon
WAŻNE ZATRUDNIENIE: - Bivand jest aktywna; posiada umiejętność wdrażania w życie projektów,
znakomicie pracuje i ma ogromną sieć kontaktów w Kościele katolickim w całej Norwegii -
mówi ks. Lukas Lorf-Wollesen, wikariusz generalny prelatury Trondheim. Zdjęcie: z archiwum prywatnego
15 stycznia 2021 nasze trzy dystrykty kościelne: Diecezja Oslo (OKB), prelatura Trondheim i prelatura Tromsø ogłosiły, że 37 parafii i 5 szkół w kraju weźmie udział w nowym projekcie, dotyczącym zapobiegania nadużyciom seksualnym. Do udziału w przedsięwzięciu, które będzie realizowane w okresie od 1 do 1,5 roku, zostaną również zaproszone wspólnoty zakonne.
- Niedawno zatrudniono Ewę Bivand jako kierownika projektu. Czy może ksiądz powiedzieć kilka słów o tym, dlaczego zatrudniono właśnie ją?
- Bivand jest z wykształcenia pedagogiem i przez wiele lat pracowała jako nauczycielka. Ponadto jest dobrze znana w całym Kościele katolickim w Norwegii - była aktywnie zaangażowana w sprawy Kościoła, zarówno w północnej Norwegii, a także w Diecezji Oslo, jak i w pracy na rzecz lokalnej parafii w Bergen - mówi wikariusz generalny prelatury Trondheim Lukas Lorf-Wollesen. - Po prostu trudno wyobrazić sobie osobę nadającą się lepiej niż Bivand, która dodatkowo specjalnie interesuje się tym tematem - dużo czytała i ma swoje przemyślenia na temat powodów powstawania nadużyć, a także jak można im zapobiegać i we właściwy sposób na nie reagować.
- Bivand jest aktywna; posiada umiejętność wdrażania w życie projektów, znakomicie pracuje i ma ogromną sieć kontaktów w Kościele katolickim w całej Norwegii. Wszystko to jest dobrym punktem wyjścia do odniesienia sukcesu w tym projekcie – mówi Lorf-Wollesen, członek tworzonej przez Diecezję Oslo, prelaturę Trondheim i prelaturę Tromsø grupy projektowej, której celem jest szkolenie nauczycieli, księży i wolontariuszy w zakresie zapobiegania nadużyciom. Współpracował z Bivand od pierwszego dnia po przyjeździe do Norwegii, czyli od 24 listopada 2005 r. Była ona wówczas katechetką i razem prowadzili obóz dla osób przystępujących do sakramentu bierzmowania.
„Przyjechałam do Bodø prawie 40 lat temu, po kilku latach przeprowadziliśmy się do Bergen. Dzięki nabytemu w tych miejscach doświadczeniu, mam wiedzę o dużych i małych parafiach, zarówno w północnej, jak i w zachodniej Norwegii ”.
Ewa Bivand
Musimy zrobić wszystko, co w naszej mocy
W styczniu 2020 r. biskup Bernt Eidsvig powołał grupę roboczą ds. zapobiegania nadużyciom seksualnym. Grupa, w skład której weszli: prawnik Rønnaug Aaberg Andresen, ks. Erik Ruud, s. Ingeborg-Marie OP, były szef NUK Brion Lance Caguiat i psycholog Huan Nguyenmiała zaleciła między innymi, aby Kościół zintensyfikował i sprofesjonalizował szkolenie księży, pracowników i wolontariuszy w zakresie zapobiegania nadużyciom seksualnym. To właśnie zadanie podejmie Ewa Bivand, jako kierowniczka projektu.
- To niezwykle ważna sfera. Byłam w Radzie Duszpasterskiej, kiedy w 2003 r. przyjęto pierwszy Plan działania na wypadek wykorzystywania seksualnego (Beredskapsplanen mot seksuelle overgrep) . Od tego momentu uważnie śledzę rozwój sytuacji - mówi Bivand, podkreślając z zadowoleniem, że od tamtej pory w Norwegii nie było zbyt wielu takich spraw.
- Z drugiej strony niemal eksplodowało to w wielu innych krajach, gdzie wcześniej twierdzono, że „to nas nie dotyczy” - informuje Bivand.
Uważa ona za oczywiste, że Kościół ma obowiązek działać zapobiegawczo, robić wszystko, co w jego mocy, aby zmniejszyć ryzyko wykorzystywania seksualnego w swoich strukturach i innych środowiskach.
- Wiedza i otwartość to ważne elementy w profilaktyce. W 2020 ukazał się dokument Rozpatrywanie spraw przeciwko wykorzystywaniu seksualnemu - wytyczne dla diecezji Oslo (OKB) i Trondheim (Saksbehandling mot seksuelle overgrep – retningslinjene for OKB og Trondheim Stift). Teraz ważne jest, aby nie został on włożony do szuflady, ale był znany i stosowany nie tylko w przypadku, gdy jakaś sprawa wyjdzie na światło dzienne, ale także w działaniach profilaktycznych - zwraca uwagę Bivand.
Ewa Bivand pełniła - i nadal pełni - wiele stanowisk honorowych w Kościele. Obecnie jest przewodniczącą Rady szkoły św. , członkiem komitetu roboczego Rady Duszpasterskiej Diecezji Katolickiej Oslo oraz członkiem zarządu seminarium św. Eysteina od 2007 roku.
- Nie ma wątpliwości, że dobrze zna Pani kościelne instytucje wychowawcze, samą organizację i sposoby pracy. Jakie inne swoje kwalifikacje i doświadczenia chciałby Pani zaakcentować?
Moje doświadczenie: przyjechałam do Bodø prawie 40 lat temu, po kilku latach przeprowadziliśmy się do Bergen. Dzięki temu mam wiedzę o dużych i małych parafiach, zarówno w północnej, jak i w zachodniej Norwegii. Jestem norweską katoliczką. Bardzo cenię sobie to, że Kościół katolicki w Norwegii jest kościołem światowym w miniaturze. W parafii św. Pawła prowadzimy dobrze funkcjonującą współpracę z różnymi grupami językowymi, dlatego dobrze znam naszą bogatą różnorodność. Wniesienie tej perspektywy do projektu jest ważne - stopień otwartości i sposób mówienia o wykorzystywaniu seksualnym mogą się różnić w zależności od środowiska kulturowego - mówi Bivand.
Przez całe życie zawodowe Ewa Bivand pracowała zarówno na uniwersytecie /szkole wyższej/, jak i w liceum, w związku z czym ma doświadczenie w tworzeniu materiałów dydaktycznych oraz w prowadzeniu kursów i szkoleń. – Przez ponad trzydzieści lat uczyłam młodzież w liceum w Bergen języka angielskiego, nauk społecznych, historii oraz filozofii - mówi Bivand dodając, że zapobieganie nadużyciom jest od kilku lat ważnym tematem w norweskich szkołach.
REALISTA: - Bez względu na to, ile będziemy robić - a obiecuję, że dużo zrobimy - nie będzie możliwe wykorzenienie tego zła raz na zawsze. Ludzkie zło nie może być uregulowane przez większą liczbę lepszych praw i norm, ani usunięte przez większą ilość policji - powiedział w rozmowie z St. Olav Kirkeblad 1-2019 o. Hans Zollner SJ, bliski doradca Papieża w walce z nadużyciami. Zdjęcie: Erlend Bakke
Stworzyć kursy, oparte na wiedzy
Projekt, którym Ewa Bivand ma kierować jest konkretnym rezultatem powołania przez biskupa Bernta Eidsviga grupy roboczej nieco ponad rok temu.
- Czy może nam Pani powiedzieć więcej o tym, czego dotyczy projekt – jakie działania zamierza Pani podjąć?
- Mamy zamiar stworzyć schemat upowszechniania wiedzy, tj. kursów na temat wykorzystywania seksualnego i zachowań przekraczających normy. Projekt będzie zawierał definicje pojęć, historię, odpowiednie przepisy prawa kanonicznego i dyrektywy Watykanu. Nie mniej ważna będzie sprawa konsekwencji takich nadużyć w życiu ofiar - mówi Bivand.
Z jednej strony kursy będą dotyczyły profilaktyki, z drugiej tego, co pracownicy i wolontariusze w Kościele będą robić w praktyce, jeśli zostanie zgłoszony przypadek nadużycia.
- W obu przypadkach należy zwrócić szczególną uwagę na ofiary i potencjalne ofiary. Reputacja Kościoła jest oczywiście również ważna: właśnie dzięki otwartości i uporządkowanemu podejściu do takich spraw, Kościół może zyskać i utrzymać zaufanie i szacunek - mówi Bivand, przypominając równocześnie, że kurs zostanie stworzony w oparciu o badania oparte na doświadczeniu i źródłach teoretycznych.
Kurs przeznaczony jest dla wszystkich pracowników i współpracowników Kościoła: duchownych, innych pracowników i wolontariuszy - także w szkołach katolickich.
- Ważne jest, aby kursy profilaktyczne miały stałe miejsce w parafiach, w diecezji i prelaturach. Trzeba je powtarzać, między innymi dlatego, że przychodzą nowi księża i pracownicy. Jestem przekonana, że pojawi się więcej dyrektyw z Watykanu, dotyczących postępowania w przypadkach nadużyć - mówi Bivand i przypomina, że obecne wytyczne Watykanu i najnowszy list papieski Vos estis lux mundi (Wy jesteście światłem świata!) obowiązują tylko do roku 2022.
- W raporcie grupy roboczej podkreśla się, że kursy muszą być obowiązkowe, a proboszcz i rada parafialna są odpowiedzialni za ich przeprowadzenie. Trzej biskupi natomiast muszą zapewnić kontynuację tej pracy już po zakończeniu obecnego projektu. W raporcie wspomniano, że parafie są np. proszone o regularne informowanie o tej pracy podczas wizytacji biskupich. Ale decyzja w tej sprawie należy do biskupów - mówi Bivand.
„Sprawca musi zostać ukarany, a ofiary powinny otrzymać pomoc: „ Kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą, temu byłoby lepiej uwiązać kamień młyński u szyi i wrzucić go w morze.” (M 9, 42). Papież Franciszek to rozumie.
Ewa Bivand
Koncentrować się na dorosłych
W wywiadzie udzielonym pismu St. Olav blad, 1-2019, prof. O. Hans Zollner SJ, najbliższy doradca Papieża w działaniach przeciwko nadużyciom, powiedział, że „Ludzkie zło nie może być uregulowane przez większą liczbę lepszych praw i norm, ani usunięte przez większą ilość policji. Nie oznacza to, że powinniśmy zrezygnować, wręcz przeciwnie: nasze wysiłki muszą być jeszcze bardziej wytrwałe ”.
- W jaki sposób ten projekt może pomóc dzieciom i dorosłym czuć się bezpiecznie w ramionach Kościoła?
- To jest najważniejsza rzecz. Jak mówi prof. Zollner: nawet jeśli mamy lepsze prawa i regulacje, nie ma gwarancji, że nadużycia znikną. Zło istnieje i musimy być tego świadomi. Papież Jan Paweł II mówił o tym w szeroko dyskutowanej encyklice Veritatis Splendor. Istnieje wiele powodów, dla których dana osoba staje się sprawcą przemocy; niestety często niemożliwe jest przewidzenie nadużycia. Niemniej jednak, mając większą wiedzę i otwarte oczy, możemy budować kompetencje organizacyjne, które zapobiegają nadużyciom i umożliwiają nam właściwe działanie w przypadku zachowań przekraczających dozwolone granice - mówi Bivand, odnosząc się do artykułu w czasopiśmie Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health:
- Zollner twierdzi, że najważniejszą cechą skutecznego programu profilaktycznego jest to, że koncentruje się on przede wszystkim na dorosłych: to oni ponoszą główną odpowiedzialność za ochronę dzieci. Po drugie działania profilaktyczne muszą być przeprowadzane często i regularnie; w programie należy używać języka, który jest odpowiedni i zrozumiały dla odbiorcy; ponadto środki zapobiegawcze muszą być dostosowane do specyficznej „złożoności” grupy docelowej – wyjaśnia Bivand.
Podkreśla, że w przypadku Kościoła w Norwegii musimy wziąć pod uwagę zarówno prawo kościelne i dyrektywy z Rzymu, prawa i normy norweskie, jak i zróżnicowane pochodzenie kulturowe katolików w Norwegii.
W niedzielę 25 lutego 2019 roku Papież Franciszek zakończył w Watykanie spotkanie w sprawie ochrony nieletnich słowami: „Tak jak musimy wdrażać wszystkie praktyczne środki, które daje nam zdrowy rozsądek, nauka i społeczeństwo, nie możemy tracić z oczu tej rzeczywistości: musimy przynieść duchowe narzędzia, których uczy nas sam Pan - pokorę, rachunek sumienia, modlitwę i pokutę. Tylko w ten sposób można przezwyciężyć ducha zła".
- Jakie ma Pani przemyślenia na temat równowagi w ustaleniu priorytetów między „środkami praktycznymi” i „narzędziami duchowymi”?
- Myślę, że ważne jest, aby zawsze pamiętać na kim się skupiamy, kiedy mówimy o „narzędziach duchowych”. Obawiam się, że z perspektywy ofiar nie wydaje się słuszne mówienie tylko o modlitwie i pokucie. Również wtedy, gdy większość ludzi poza Kościołem, ale i wewnątrz niego słyszy o przypadkach nadużyć, które zostały zamiecione pod dywan, które przez lata nie były należycie załatwiane lub zakończone, i kiedy słyszą, że powinniśmy modlić się za ofiary, a także za sprawcę, to wielu ludzi jest sfrustrowanych. To po prostu nie wystarczy: „Sprawca musi zostać ukarany, a ofiary powinny otrzymać pomoc:„ Kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą, temu byłoby lepiej uwiązać kamień młyński u szyi i wrzucić go w morze.” (M 9, 42). Papież Franciszek to rozumie - mówi Bivand i dodaje, że materiał kursu obejmuje głównie środki praktyczne.
- Wiemy, że w zapobieganiu nadużyciom seksualnym i zrachowaniom przekraczającym normy ważne są kultura, która charakteryzuje się otwartością i poszanowaniem zasad, jak również normy. W kontekście katolickim jest rzeczą naturalną, że są to normy dotyczące nienaruszalnej godności człowieka, zarówno czysto fizycznej, jak i cielesnej. Chodzi o przełożenie pobożnych przekonań na konkretne normy życia, które pomagają nam wszystkim dostrzec, interweniować na długi czas przedtem zanim wydarzy się to, co nigdy nie powinno się wydarzyć. W tym sensie musimy używać „narzędzi duchowych”.
- Czy może Pani powiedzieć coś o dalszym procesie - jakimi zadaniami zajmie się Pani w pierwszej kolejności?
- Na początek przygotuję plan pracy na 12 miesięcy, czyli okres mojego aktualnego zatrudnienia, tak, aby osiągnąć cel, którym jest przeprowadzenie kursu we wszystkich trzech diecezjach. Przygotowuję do tego szkic i spis treści - strukturę samego kursu, a następnie będę systematycznie pracowała z treścią i formami komunikacji dostosowanymi do różnych grup docelowych - wyjaśnia Bivand. - Oznacza to czytanie większej ilości dostępnej literatury i przeglądanie w poszukiwaniu inspiracji stron internetowych innych diecezji, zarówno w krajach skandynawskich, jak i poza nimi. Jest wiele materiałów, które można wykorzystać - mówi Bivand.
Będzie miała biuro w domu, ale ponieważ bywa ona również dużo w Oslo, zostanie przygotowane dla niej miejsce, tak, aby mogła pracować również z Akersveien 5.
- Mam nadzieję, że ruszymy ze szkoleniami w diecezjach, parafiach i domach zakonnych w pierwszej połowie 2022 roku - mówi ks. Lukas Lorf-Wollesen, wikariusz generalny prelatury Trondheim, katecheta szkolny, członek grupy projektowej, kierownik operacyjny i kierownik administracji w gimnazjum św. Pawła w Bergen.
Zapoznaj się z procedurami kościelnymi dotyczącymi podejrzeń o nadużycia:
Rozpatrywanie spraw w przypadku podejrzenia wykorzystywania seksualnego (w języku norweskim)
Czytaj więcej:
Nowy projekt: Kościół w zapobieganiu nadużyciom
List biskupa Bernta Eidsviga do osób konsekrowanych, zakonników i współpracowników
Nowy dekret ogólny: zaostrzone kary wobec nadużyć
Konferencja na temat ochrony nieletnich w Kościele – podsumowanie
Papież wprowadził nowe normy prawne dotyczące nadużyć seksualnych
Reakcje po papieskim Liście do Ludu Bożego