Rozprawa doktorska o. Hallvarda Hole OFM

Zdjęcie: Marta Tomczyk-Maryon

Już 12 października odbędzie się obrona pracy doktorskiej o. Hallvarda Hole OFM.  Znany wielu polskim katolikom w Norwegii, znakomicie mówiący po polsku norweski franciszkanin będzie finalizował doktorat na swojej macierzystej uczelni we Wrocławiu. Gratulujemy i wspieramy modlitwą!

Temat pracy doktorskiej o. Hallvarda Hole brzmi Antropologia teologiczna Johanna A. Möhlera i Nikolaia F. S. Grundtviga. Studium ekumeniczne. Rozprawa została napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Bogdana Ferdka, dyrektora lnstytutu Teologii Systematycznej i Duchowości oraz kierownika ll. Katedry Teologii Dogmatycznej Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu.

Poniżej zamieszczamy streszczenie pracy doktorskiej:

Antropologia teologiczna Johanna A. Möhlera i Nikolaia F. S. Grundtviga. Studium ekumeniczne (Streszczenie)

W pierwszej połowie dziewiętnastego wieku teologia mierzyła się nowym impulsami świata nauki i filozofii, a w środowiskach akademickiej teologii w Europie wznowiła się polemika katolicko-luterańska. Wśród teologów tego okresu znajdują się: niemiecki katolik Johann Adam Möhler i duński luteranin Nikolai Fredrik Severin Grundtvig, którzy przez badania fundamentów chrześcijańskiej wiary w sposób szczególny zajęli się tematem człowieka i życia ludzkiego w świetle Objawienia i doktryny chrześcijańskiej. Jest to temat, który współcześnie odgrywa większą rolę nie tylko przez określenie na Soborze Watykańskim II misterium człowieka jako wielkiej i wzniosłej części Objawienia, ale obecnie nabiera on także szczególnego znaczenia w kontekście współczesnego ekumenizmu, w miarę postępu dialogu między katolikami i luteranami, poprzez podejmowane próby mierzenia się z dzielącymi ich różnicami.

 Zarówno Möhler, jak i Grundtvig przedstawiają w swoich głównych dziełach teologicznych całościowe i – jak na swoje czasy – dojrzałe ujęcia antropologii teologicznej. Znaczenie, które im przypisały późniejsze pokolenia teologów w ich Kościołach – także na polu dialogu między konfesjami – skłania do pochylenia się nad ich antropologią w jednym studium ekumenicznym. Wobec tego praca ta chce odpowiadać na pytanie: Jaki jest stopień podobieństwa i zgodności antropologii teologicznej Möhlera i Grundtviga, a następnie, co ich ekumeniczne współbrzmienia mogą wnosić dla współczesnej antropologii teologicznej leżącej u podstaw Wspólnej deklaracji o usprawiedliwieniu? Z uwagi na szeroką działalność pisarską Möhlera i Grundtviga dokonano ograniczenia materiału źródłowego do ich podstawowych dzieł teologicznych, przy równoczesnym uwzględnieniu innych tekstów ich autorstwa, w których zajmują się oni tematami z dziedziny antropologii teologicznej. Podstawową metodą badawczą była egzegeza historyczno-dogmatyczna w oparciu o pięciopunktowy schemat teologiczno-antropologiczny; człowiek pierwotny, człowiek upadły, człowiek doskonały, człowiek usprawiedliwiony, człowiek spełniony, oraz metoda porównawcza.

Praca ta składa się ze czterech rozdziałów, które stanowią kolejne rozwinięcia tematu w celu rozwiązania problemu badawczego. W pierwszym rozdziale przedstawiono antropologię teologiczną Möhlera według pięciopunktowego schematu. Do tego wykorzystano przede wszystkim jego dzieło Symbolika czyli wykład dogmatycznych niezgodności pomiędzy katolikami i protestantami podług ich publicznych wyznań wiary. Należy zwrócić uwagę, że dzieło to jest porównaniem nauki katolickiej z nauką luterańską i – chociaż nie jest monografią o człowieku – wychodzi od niezgodności w nauczaniu o człowieku, poświęcając temu zagadnieniu najwięcej miejsca. Przy systematycznym przedstawieniu antropologii teologicznej Möhlera można wnioskować o dwóch charakterystycznych jej cechach. Po pierwsze buduje on antropologię w oparciu o biblijno-teologiczną prawdę o stworzeniu człowieka na obraz Boży. Po drugie wyłania się zasada inkarnacyjna – mówiąca o odgórnej relacji Boga i człowieka – jako klucz hermeneutyczny jego antropologii.

W drugim rozdziale wykonano ten sam zabieg metodologiczny, co w pierwszym, tylko w stosunku do Grundtviga. Praca przedstawia tu antropologię teologiczną duńskiego teologa przede wszystkim w oparciu o jego Podstawową naukę chrześcijańską. Chociaż dzieło to nie stanowi opracowania antropologicznego w sensie ścisłym, to jest ono uważane za jedyne systematyczne dzieło teologiczne Grundtviga. Jego głęboko antropologicznego wymiaru należy domniemywać na tej podstawie, że cała teologia Grundtviga jest na wskroś antropologią teologiczną. Przedstawienie poglądów teologicznych Grundtviga na człowieka w tym rozdziale oraz wyciągnięte na tej podstawie wnioski uwydatniają dwie główne charakterystyki jego antropologii teologicznej. Są nimi teologia obrazu Bożego oraz zasada tożsamości. Zasada tożsamości – klucz hermeneutyczny Grundtviga – mówi o postrzeganiu życia człowieka w każdej kondycji jako prawdziwie ludzkiego, nawet w stanie upadłym. Wynika to z konstytucji natury ludzkiej na podstawie teologii obrazu Bożego. Charakterystyki te wskazują na nowe ukierunkowanie w teologii luterańskiej, w którym nie tyle akcent jest przesuwany od jednego i drugiego, ile stanowi integralne spojrzenie na teologię stworzenia i teologię usprawiedliwienia, które były osią sformułowań teologicznych reformatorów szesnastowiecznych.

Trzeci rozdział tej pracy jest próbą zestawienia i porównania antropologii teologicznej dwóch dziewiętnastowiecznych teologów, ukazania podobieństw – odnalezionych dzięki schematowi – oraz ich teologicznej oceny. Wynik tych badań to stwierdzenie nie tylko wysokiego stopnia analogiczności czy wprost podobieństwa w każdym z kolejnych tematów w podanym schemacie, ale także dowiedzenie pewnej komplementarności i współbrzmienia ekumenicznego. Osadza się to przede wszystkim na wspólnym punkcie wyjścia w teologii obrazu Bożego, natomiast klucze hermeneutyczne – zasada inkarnacji i zasada tożsamości – często prowadzą obu teologów do podobnych stwierdzeń i wniosków o życiu ludzkim. Zasady te stanowią jakby dwie komplementarne strony, odgórnej i oddolnej, relacji Boga i człowieka.

Ostatni, czwarty rozdział składa się z dwóch części. Pierwsza część dowodzi, że ekumeniczne współbrzmienie Möhlera i Grundtviga to zarówno rezultat wspólnych źródeł teologicznych, jak i opierania się na tych samych faktach historii poreformacyjnej, mierzenia się tymi samymi, współczesnymi im kierunkami nauki i filozofii oraz szukania własnych dróg w obliczu nowych impulsów w teologii. Druga część natomiast przenosi wspólne akcenty antropologii teologicznej Möhlera i Grundtviga na grunt dzisiejszego ekumenizmu przez zestawienie ich ze Wspólną deklaracją…. Wynika z tej próby teologicznej oceny ich antropologii w świetle zróżnicowanego konsensusu Wspólnej deklaracji…, że jest pewien deficyt jej antropologii teologicznej, gdy idzie o teologię obrazu Bożego, która u Möhlera i Grundtviga stanowi zasadniczy element współbrzmienia ekumenicznego. Ocena teologiczna podjęta w tym rozdziale ponadto wskazuje na możliwość wyższego stopnia zgodności w konsensie ekumenicznym, którego zróżnicowanie w niektórych punktach szybko zostało ocenione jako wciąż niekompatybilne.

Podsumowując, należy podkreślić, że chociaż podejmowano w przeszłości próby zbliżania antropologii teologicznej Grundtviga do antropologii katolickiej, a także niezależnie od tego wskazano na pewne wspólne cechy teologii „romantycznej” Möhlera i Grundtviga, nie zajęto się systematycznym opracowaniem antropologii teologicznej tych dwóch teologów w jednym, ekumenicznym studium. Möhler w jakimś stopniu może być znany w środowisku teologicznym w Polsce, na co wskazuje krytyka literatury, aczkolwiek jego antropologia jest już mniej znana. Z tej samej krytyki wynika z kolei, że Grundtvig jest raczej nieznany. Gdy idzie o jego teologię, w tym antropologię, właściwie trzeba powiedzieć, że teologia w Polsce wcale jej zna. Można zatem na podstawie tej pracy wyrazić nadzieję, że przybliży ona myśl teologiczno-antropologiczną obu teologów, w szczególności zaś, że przedstawienie Grundtviga da okazję, by w Polsce badania ekumeniczne – i nie tylko – mogły wzbogacić się „teologią z północy”.

TU można znaleźć streszczenie pracy w języku angielskim 

Całą pracę doktorską przeczytasz TUTAJ